ความเป็นมา
ตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2535 เป็นส่วนหนึ่งของเขตห้ามล่าสัตว์ป่าบึงบอระเพ็ด มีพื้นที่ประมาณ 300 ไร่ สภาพพื้นที่เป็นที่ราบลุ่มมีน้ำท่วมขังตลอดปี บางแห่งเป็นที่ลุ่มชื้นแฉะและเป็นเกาะลักษณะแหลม สภาพภูมิอากาศ มี 3 ฤดู คือ ฤดูหนาวอยู่ระหว่างเดือนกันยายน–กุมภาพันธ์ ฤดูร้อนอยู่ระหว่างเดือนมีนาคม–พฤษภาคม และฤดูฝนระหว่างเดือนมิถุนายน–ตุลาคม อุณหภูมิต่ำสุดประมาณ 20 องศาเซลเซียส อุณหภูมิสูงสุดประมาณ 43 องศาเซลเซียส อุณหภูมิเฉลี่ยตลอดทั้งปีประมาณ 28 องศาเซลเซียส

ป่าไม้และพันธุ์ไม้ /สัตว์ป่า
พืชพรรณไม้น้ำในบึงมีหลากหลายชนิดสามารถแบ่งได้ 6 ชนิด ตามสภาพพื้นที่ คือ

1. บริเวณพื้นน้ำ มีพรรณพืชหลายชนิดอยู่ไต้น้ำหรือปริ่มน้ำ ได้แก่ แหน หรือแหนปากเป็ด สาหร่ายข้างเหนียว สาหร่ายหางกระรอก และสาหร่ายฉัตร จะพบอยู่บริเวณกลางบึงน้ำซึ่งค่อนข้างลึก

2.บริเวณพืชลอยน้ำ มีพืชบางชนิดลอยอยู่เหนือน้ำมองเห็นได้ชัดเจน กระจาย อยู่ทั่วไปซึ่งเป็นบริเวณที่ไม่ลึกมานัก ได้แก่ จอกหูหนู ผักตบชวา แพงพวยน้ำ ผักบุ้ง และกระจับ เป็นต้น

3.บริเวณพืชพ้นน้ำ เป็นบริเวณที่ค่อนข้างตื้นกระจายอยู่ทั่วไปโดยเฉพาะขอบบึง ได้แก่ กกสามเหลี่ยม ธูปฤาษี บัวหลวง บัวสาย หญ้าแพรกน้ำ เทียนนา แห้วทรงกระเทียม เป็นต้น

4.บริเวณเกาะ เป็นเนินหรือเขาเตี้ยๆ น้ำท่วมไม่ถึง พรรณพืชเช่นเดียวกับบริเวณบนบก ได้แก่ ลำเอียก อ้อ หญ้าปล้อง และหญ้าข้าวนก เป็นต้น

5.บริเวณป่าบึงน้ำจืด น้ำจะท่วมในฤดูน้ำหลากและแห้งในฤดูแล้ง มีพืชพรรณสำคัญหลายชนิด เช่น สนุ่น จิกนาก้านเหลือง และทองกวาว

6.บริเวณทุ่งนา เป็นบริเวณรอบบึงซึ่งมักจะปลูกข้าวในฤดูฝนส่วนฤดูอื่นอาจปลูกพืชไร่ เช่น ข้าวโพด ข้าวฟ่าง หรือทิ้งไว้กลายเป็นทุ่งหญ้า

ส่วนสัตว์ป่าที่พบ ได้แก่ สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม เช่น พังพอนธรรมดา หนูพุกเล็ก หนูพุกใหญ่ หนูท้องขาว ค้างคาว สัตว์เลื้อยคลาน เช่น ตะกวด ตะพาบน้ำ เต่านา เหี้ย งูแสงอาทิตย์ งูแมวเซา งูเห่า งูหลาม งูเหลื่อม ปลวก เต่าดำ สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก เช่น เขียดจะนา เขียดจิก กบนา กบหนอง เขียดตะปาด อึ่งอ่างบ้าน อึ่งขาดำ คางคก สัตว์จำพวกนก สามารถแบ่งออกเป็น3ชนิด นกประจำถิ่น นกอพยพ และทั้งประจำถิ่นและอพยพ นกประจำถิ่น ได้แก่ นกอีโก้ง นกอีแจว นกแอ่นบ้าน นกพิราบ นกเขาใหญ่ นกกวัก นกอัญชันคิ้วขาว

นกอพยพย้ายถิ่น ได้แก่ นกเป็ดแดง นกชายเลนน้ำจืด นกแอ่นทุ่งใหญ่ นกแอ่นทุ่งเล็ก นกคู๊ท นกนางนวลแกลบ นกกระทุง

นกประจำถิ่นและนกอพยพย้ายถิ่น ได้แก่ ห่านเทา เป็ดหงส์ นกกระรางหัวขวาน นกกระเต็นน้อยธรรมดา นกกระเต็นแดง นกกระเต็นหัวดำ นกกะปูดเล็ก นกอีลุ้ม นกอีล้ำ นกตีนเทียน นกอีแจว เป็นต้น

จุดเด่น : มีบึงขนาดใหญ่เป็นแหล่งรวมของพรรณพืชและพันธุ์สัตว์ที่มีความสำคัญมากที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศไทย และเป็นที่เดียวในโลกที่มีการค้นพบนกเจ้าฟ้าหญิงสิรินธร อีกทั้งมีเส้นทางศึกษาธรรมชาติทางน้ำที่สวยงาม

กิจกรรมเพื่อการศึกษา : กิจกรรมค่ายเยาวชนอนุรักษ์ธรรมชาติ กิจกรรมเดินป่าศึกษาธรรมชาติและกิจกรรมดูนก

ข้อมูลสำหรับติดต่อ : ศูนย์ศึกษาธรรมชาติและสัตว์ป่าบึงบอระเพ็ด 66/10 หมู่ที่ 5 ต.พระนอน อ.เมือง จ.นครสวรรค์ 60000 โทร. 0 5600 9716

สถานีวิจัยสัตว์ป่าบึงบอระเพ็ด จังหวัดนครสวรรค์

     สถานีวิจัยสัตว์ป่าบึงบอระเพ็ด ตั้งอยู่ในพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ท้องที่หมู่ที่ 5 ตำบลพระนอน อำเภอเมือง จังหวัดนครสวรรค์ อยู่ในระวางแผนที่ 5040 III บริเวณพิกัดละติจูด 15 ลิปดา 67 องศาเหนือ ลองติจูด 100 ลิปดา 24 องศาตะวันออก

วัตถุประสงค์
      1. เพื่อเป็นการศึกษาค้นคว้าวิจัยเกี่ยวกับพื้นที่ชุ่มน้ำและนกน้ำ ซึ่งมีความสำคัญและความหลากหลายทางระบบนิเวศน์ และจะกำหนดให้พื้นที่บึงบอระเพ็ดเป็นพื้นที่ Ramsar site
      2. เพื่อเป็นแหล่งศึกษาวิจัยด้านการอนุรักษ์และการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืนของพื้นที่ชุ่มน้ำของประเทศ
      3. เพื่อนำผลการศึกษาวิจัยไปพิจารณาประกอบการตัดสินใจในการวางแผนพื้นที่ชุ่มน้ำแห่งอื่น
      4. เพื่อเป็นแหล่งศึกษาวิจัยเกี่ยวกับสัตว์ป่า โดยเฉพาะอย่างยิ่งสัตว์ป่าจำพวกนกน้ำและนกอพยพ
      5. เพื่อบำรุงรักษาระบบนิเวศน์พื้นที่ชุ่มน้ำ ให้เป็นแหล่งพันธุ์กรรมของพืชและสัตว์ตลอดจนเป็นแหล่งทรัพยากรน้ำ และแหล่งรวบรวมความหลากหลายทางชีวภาพ

ลักษณะภูมิประเทศ
     สถานีวิจัยสัตว์ป่าบึงบอระเพ็ดประกอบด้วยบึงขนาดใหญ่ ที่มีน้ำขังตลอดปีและที่ราบลุ่มอยู่รอบบึงมีน้ำท่วมขังในบางฤดูบริเวณสถานี วิจัยสัตว์ป่าบึงบอระเพ็ด เป็นที่ราบลุ่มติดบึงสภาพเป็นทุ่งหญ้าและนาข้าว มีน้ำจากบึงไหลท่วมขังในบางฤดู (กันยายน-ธันวาคม) มีพรรณไม้ที่โดนน้ำขังขึ้นประปราย ได้แก่ ต้นกระทุ่ม เสม็ดขาว ตะลุมพุก และทองกวาว

ลักษณะภูมิอากาศ
         สภาพอากาศค่อนข้างร้อน ฝนตกชุกในช่วงเดือนมิถุนายน ถึง พฤศจิกายน อุณหภูมิเฉลี่ยรายปี 28 องศาเซลเซียส ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ยทั้งปี 1,062 มิลลิเมตร

ชนิดป่าและพรรณไม้
          บึงบอระเพ็ดสามารถแบ่งพื้นที่ตามสภาพพรรณไม้ ใช้เป็นแหล่งอาศัยและแหล่งหากินของสัตว์ป่า โดยแบ่งออกเป็น 6 ส่วนดังนี้
           1. บริเวณพืชน้ำ มีพันธุ์พืชอยู่ใต้น้ำ ปริ่มน้ำ และบริเวณที่น้ำลึก เช่น แหน สาหร่ายข้าวเหนียว สาหร่ายหางกระรอก สาหร่ายฉัตร ดีปรีน้ำ
           2. บริเวณพืชลอยน้ำ มีพืชลอยน้ำอยู่เหนือบริเวณน้ำตื้น เช่น จอกหนูหนู ผักตบชวา ผักแพงพวย ผักบุ้ง กระจับ
           3. บริเวณพืชพ้นน้ำ มียอดพืชโผล่พ้นน้ำบริเวณที่น้ำตื้น เช่น กกสามเหลี่ยม กกฤาษี ปรือ บัวหลวง บัวสาย หญ้าแพรกน้ำ เทียนนา แห้วทรงกระเทียม
           4. บริเวณเกาะ มีพื้นดินในบึง มีพันธุ์พืชขึ้นในฤดูแล้ง แต่ในช่วงฤดูน้ำหลากน้ำจะท่วมหมดหรือท่วมบางส่วน เช่น ลำเจียก อ้อ หญ้าปล้อง หญ้าข้าวนก
           5. บริเวณบึงน้ำจืด มีพื้นดินรอบขอบบึงในฤดูแล้ง ในช่วงฤดูน้ำหลากน้ำจะท่วม พันธุ์ไม้ที่พบ เช่น สนุ่น จิกนา ก้านเหลือง ทองกวาว
           6.บริเวณทุ่งนามีพื้นดินรอบบึงในฤดูแล้งในช่วงฤดูน้ำหลากน้ำจะท่วม

สัตว์ป่า
       พื้นที่บริเวณบึงบอระเพ็ดพบนกประจำถิ่นและนกอพยพที่มาหากินในบึงเฉพาะบางฤดูกาลทั้งชนิดที่ทำรังวางไข่ และชนิดที่ไม่ทำรังวางไข่ พบนกในพื้นที่ประมาณ 187 ชนิด แยกเป็นกลุ่มๆ ดังนี้
         1. นกประจำถิ่น เช่น นกอีโก้ง นกอัญชันคิ้วขาว นกพริก นกแอ่นพง นกจาบคาเล็ก นกกระแตแต้แว้ด นกอีเสือหัวดำ
         2. นกอพยพ เช่น นกแอ่นทุ่งใหญ่ นกคูต เป็ดลาย
         3. นกประจำถิ่นและนกอพยพ เช่น นกอีแจว นกแซงแซวหางปลา เป็ดแดง เผ็ดคับแค นกจาบคาหัวเขียว นกอีล้ำ นกอีลุ้ม

งานวิจัย
       1. ความหลากชนิด การปรากฎ และความชุกชมของนกในบึงบอระเพ็ด จังหวัดนครสวรรค์
        2. นิเวศวิทยา และชีววิทยาการสืบพันธุ์ของนกอีโก้งในบึงบอระเพ็ด จังหวัดนครสวรรค์
        3. นิเวศวิทยาเปรียบเทียบของนกอีแจวและนกพริกในบึงบอระเพ็ด จังหวัดนครสวรรค์
        4. นิเวศวิทยาและชีววิทยาการสืบพันธุ์ของนกอัญชันคิ้วขาวในบึงบอระเพ็ด จังหวัดนครสวรรค์
        5. นิเวศวิทยาและชีววิทยาการสืบพันธุ์ของนกกวัก
        6. นิเวศวิทยาและชีววิทยาการสืบพันธุ์ของนกกระแตแต้แว้ด

จุดที่น่าสนใจ
       บึงบอระเพ็ด มีทัศนียภาพที่สวยงาม เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการพักผ่อนและดูนก โดยเฉพาะนกน้ำและนกอพยพ ซึ่งมีความสวยงามมาก นอกจากนี้ยังสามารถนำเรือเข้าชมความงามตามธรรมชาติของพื้นที่ มีดอกบัวบานสะพรั่งระหว่างเดือนธันวาคม – เดือนเมษายน เนื่องจากบึงบอระเพ็ดมีความหลากชนิดของสภาพพื้นที่ จึงทำให้พบนกหลากชนิดซึ่งมีความต้องการถิ่นที่อยู่อาศัยต่างๆ กัน ด้วย จึงเหมาะที่จะเป็นแหล่งศึกษาหาความรู้เกี่ยวกับพื้นที่ชุ่มน้ำและนกในทุกฤดูกาล

การเดินทาง
       เดินทางจากกรุงเทพ – นครสวรรค์ ตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 32 (สายเอเชีย) ระยะทาง ประมาณ 234 กิโลเมตร ก่อนเข้าเมืองนครสวรรค์เลี้ยวขวาไปตามทางหลวงจังหวัดหมายเลข 3004 นครสวรรค์ – ท่าตะโก ถึงกิโลเมตรที่ 9 เลี้ยวซ้ายเข้าเส้นทางไปอุทยานนกน้ำ ประมาณ 3 กิโลเมตร เลี้ยวซ้ายไประยะทางประมาณ 1.2 กิโลเมตร ถึงสถานีวิจัยสัตว์ป่าบึงบอระเพ็ด

สถานที่ติดต่อ
       สถานีวิจัยสัตว์ป่าบึงบอระเพ็ด จังหวัดนครสวรรค์ หมู่ที่ 5 ตำบลพระนอน อำเภอเมือง จังหวัดนครสวรรค์

โรงเรียนพนมรอกวิทยา สพม.นครสวรรค์

ที่อยู่ : เลขที่ 242 หมู่ 4 ตำบลพนมรอก อำเภอท่าตะโก จังหวัดนครสวรรค์